"Sardoba" suv omborida xorijlik mutaxassislar bilan hamkorlikda qilinayotgan ishlar haqida ma'lumot

“SARDOBA” SUV OMBORINI TIKLASH ISHLARINI ILMIY-TЕXNIK JIHATDAN TA’MINLASH MAQSADIDA MOSKVA DAVLAT QURILISH UNIVЕRSITЕTI MUTAXASSISLARI TOMONIDAN OLIB BORILAYOTGAN ISHLAR XUSUSIDA MA’LUMOT

“Sardoba” suv omborini tiklash ishlarini ilmiy-texnik jihatdan ta’minlash maqsadida Moskva davlat Qurilish universiteti Gidrotexnika va gidrotexnika kafedrasining professorlari, fanlari doktorlari Aniskin N.A. va Kozlov D.V va  «Geotexnika» ilmiy-o‘quv markazi mutaxassisi, texnika fanlari doktori Ter-Martirosyan A.Z.lar rahbarligida ishchi guruh tuzilgan.

Dastlabki materiallarni batafsil o‘rganib chiqqandan so‘ng, tekshirish hisob-kitoblari, shuningdek amaldagi me’yoriy hujjatlarni tahlil qilish asosida mutaxassislar tomonidan quyidagi xulosalar chiqarildi.

Ma’lumot uchun, “Sardoba” suv ombori – O‘zbekiston Respublikasining Sirdaryo viloyatidagi sun’iy suv ombori bo‘lib, Janubiy Golodnostepskiy kanalining o‘ng tomonida, Yangiyerdan 30 km g‘arbda joylashgan. Uning maydoni taxminan 60 km2ni tashkil qiladi va daryodan keladigan kanal bilan to‘ldiriladi.

2020 yil 1 may kuni suv ombori to‘g‘onining g‘arbiy qismida to‘g‘on yorilib, natijada aholi punktlari, qishloq xo‘jaligi yerlari, yo‘l tarmog‘i obyektlari suv ostida qoldi va O‘zbekistondagi qator aholi punktlari ham zarar ko‘rdi. To‘siq yorilgandan so‘ng, suv omborining suv sathining maydoni deyarli ikki baravarga qisqardi, suv hajmi qariyb 70 foizga kamaydi.

2010 yilda loyihalash paytida olib borilgan muhandislik-geologik tadqiqot amaldagi me’yoriy hujjatlarning asosiy talablariga javob bermaydi.

Shuningdek, “O‘zGASHKLITI” DUK tomonidan o‘tkazilgan qo‘shimcha geotexnik tadqiqotlar ilgari ishlab chiqilgan geotexnik tadqiqotlar ishlab chiqarish dasturiga, shuningdek amaldagi me’yoriy hujjatlarning asosiy talablariga mos keladi. “Sardoba” suv ombori to‘g‘onining tuzilishi va poydevorini har tomonlama o‘rganish PK hududida favqulodda vaziyat yuzaga kelishiga ta’sir ko‘rsatgan salbiy omillar majmuasi borligi to‘g‘risida xulosa qilishga imkon berdi.

2020 yil 1 may kunidagi texnogen fojeaga quyidagi omillar ta’sir qilgani aniqlandi:

• to‘g‘onning ko‘ndalang profilini loyihalashda aniq xato (ushbu ish doirasida bajarilgan tekshirish hisob-kitoblarida olingan quyi oqim qiyaligining hisoblangan barqarorlik koeffitsiyenti birdan kam qiymatga ega, bu haqiqatni tasdiqlaydi loyihada qabul qilingan to‘g‘on profiliga nishabning beqarorligi (uning keskin tikligi);
• xavfsizligi ta’minlanmagan (yetarli bo‘lmagan) filtrlash to‘g‘onining tanasi kuchi (eng yuqori gradiyentlar sizdirmazligi kirib boradigan suv o‘tkazgichi to‘g‘on tanasining haqiqiy materiallari uchun ruxsat etilgan qiymatlardan oshib ketganligini ko‘rsatdi);
• to‘g‘onning sifatsiz tuproq bilan zichlashi va natijada to‘g‘on tanasida tuproqning haqiqiy zichligi va uning talab qilinadigan qiymatlari o‘rtasidagi tafovut (tuproqning haqiqiy fizikaviy va mexanik xususiyatlarini baholash to‘g‘on tanasi loyihada qabul qilingan ko‘rsatkichlarga nisbatan o‘zlarining baholanmagan qiymatlarini, shuningdek, to‘g‘on tanasida tuproqning zichligi notekisligini ham urish paytida, ham uning chuqurligi (balandligi) bo‘yicha ko‘rsatdi;
• drenaj tizimini loyihalashdagi va to‘g‘onning yuqori yonbag‘rini mahkamlashdagi kamchiliklar (yopiq gorizontal drenaj moslamasi uchun hujjatlarni tahlil qilish uning yaroqsizligini ko‘rsatdi va tog‘ jinslarini joylashtirishga yaroqliligi va dizaynini baholash mumkin bo‘lgan yo‘qotishlarni tasdiqladi).

Qayta tiklash ishlari paytida, vaqtincha chora sifatida, suv omborini qisman to‘ldirish sharoitida inshootni ishlatish mumkin.